Schaamte in relaties

Schaamte in relaties : Waarom je soms eerst aan jezelf moet werken

We willen vaak het beste uit onze relatie halen. En als het even schuurt, zijn we snel geneigd om naar de ander te kijken: Als hij maar meer zou luisteren, als zij wat empathischer was, als hij eens wat emotioneler zou zijn. Maar wat als de echte verandering niet bij de ander begint, maar bij jezelf?

In mijn praktijk zie ik het regelmatig: vrouwen die zich klein houden, die worstelen met gevoelens van schuld of schaamte, en die geloven dat zij ‘te veel’ zijn, of juist ‘niet genoeg’. Schaamte is een stille saboteur in relaties. Het ondermijnt ons zelfbeeld en zorgt ervoor dat we steeds harder werken om geaccepteerd te worden – door de ander, maar vooral door onszelf.

Schaamte maakt dat je je aanpast

Schaamte wordt vaak gevoeld als een fundamenteel tekortschieten. Niet dat je iets fout hebt gedaan, maar dat je bent wat fout is. Brené Brown, die veel onderzoek deed naar kwetsbaarheid en schaamte, beschrijft hoe schaamte ons aanzet tot drie reacties: vluchten, vechten of bevriezen (Brown, 2012). In relaties uit zich dat bijvoorbeeld in het vermijden van gesprekken, het uitvallen naar de ander of je afsluiten en stil worden.

Dit patroon zie je vaak terug bij mensen die zijn opgegroeid in gezinnen waar weinig ruimte was voor emoties of waarin grenzen vaak overschreden zijn. Zoals ook beschreven wordt in het onderzoek van Gilbert (2003), die laat zien hoe schaamte nauw samenhangt met onze gehechtheidsstijl en de mate waarin we ons veilig voelen in verbinding met anderen.

Wanneer schaamte actief is, is het moeilijk om op een volwassen en gelijkwaardige manier in verbinding te blijven. We reageren vanuit oude pijn. En daardoor lopen we vast, niet alleen in onszelf, maar ook in de relatie.

Lees meer over copingmechanismen in relaties en hoe je jezelf daarin kunt herkennen.

Werken aan jezelf opent de deur naar verandering

De neiging om de ander te willen veranderen is vaak een manier om de aandacht weg te halen van onze eigen pijn of onzekerheid. Toch ontstaat echte verandering pas als je de verantwoordelijkheid neemt voor jouw stuk in de dynamiek. Dat betekent niet dat alles jouw schuld is, maar dat jouw groei de sleutel kan zijn tot een gezondere relatie.

Uit het onderzoek van Neff en Beretvas (2013) blijkt dat zelfcompassie sterk bijdraagt aan gezonde, stabiele relaties. Wanneer je jezelf met mildheid kunt bekijken, zonder oordeel, ben je beter in staat om ook met de ander vanuit diezelfde zachtheid te reageren. En dat maakt de kans groter dat gesprekken minder beschuldigend worden en de verbinding groeit.

In mijn praktijk zie ik keer op keer dat vrouwen die aan zichzelf werken – die leren hun emoties beter te reguleren, die hun grenzen leren voelen en aangeven, die hun zelfbeeld versterken – een andere energie de relatie inbrengen. Het hoeft niet perfect, het hoeft alleen maar écht te zijn.

Lees ook de blog over het belang van lachen in je relatie – want speelsheid en lichtheid kunnen je helpen om uit de schaamte te komen.

De relatie verandert mee – of niet

Soms gebeurt het mooiste: door jouw groei verandert ook de relatie. De ander reageert op jouw nieuwe energie, jullie vinden elkaar opnieuw. Maar soms gebeurt dat niet. Dan merk je dat je partner niet mee beweegt, of dat de afstand juist groter wordt. Dat is pijnlijk, maar ook waardevol: het geeft je helderheid. Je ziet wat er wel en niet mogelijk is, wat jij nodig hebt – en of dat nog past binnen de relatie.

Zoals Arriaga & Capezza (2005) beschrijven, is het herkennen van destructieve relatiepatronen essentieel om los te kunnen komen uit relaties die meer schade dan groei opleveren. Het vraagt moed om naar jezelf te kijken, maar het vraagt minstens zoveel moed om de realiteit van de relatie onder ogen te zien.

In de blog over jezelf opnieuw uitvinden lees je meer over hoe persoonlijke groei je leven én je relaties positief kan beïnvloeden.

Schaamte mag er zijn, maar het hoeft je niet te bepalen. Jouw relatie begint bij jou. En de weg naar verbinding begint met jezelf erkennen zoals je bent. Niet door harder te werken of meer te doen, maar juist door eerlijk te kijken naar wat jij nodig hebt. Zodat je weer voluit kunt leven – met of zonder je partner.

Liefs,

Marjolein